कार्यक्षेत्र

१. पाठ्यक्रम विकास प्रक्रिया

(क) पाठ्यक्रमको विषय क्षेत्र र तयार गने आधार ः

शिक्षकहरुको विभिन्न श्रेणी तथा तह, विषय अनुसार लिइने खुला प्रतियोगिता एवं आन्तरिक खुला प्रतियोगिताको लागि लिखित परीक्षाको पाठ्यक्रम निर्माण गरिन्छ । परीक्षाको पाठ्यक्रमको पाठ्यविषय नेपालको संविधान, शिक्षा सम्बनधी ऐन?नियम, शिक्षाको सिकाइसंग सम्बद्ध क्षेत्रहरुमा केन्द्रित गरिएको छ । विषयगत प्रश्न सम्बन्धित विषयलाई पाठ्यविषय, शिक्षण विधि, क्रियाकलाप र मूल्यानमा विशेष जोड गरिएको छ । प्रश्नको समय, अङ्कभार र किसिम विशिष्टीकरण तालिकाले निर्धारण गरे अनुसार कायम हुन्छ ।

(ख) विशिष्टीकरण तालिका  ः लिखित परीक्षाको अ, उत्तर दिने किसिम र समयलाई ४ ओटा खण्डमा विभाजन गरिएको छ । ती हुन संक्षिप्त उत्तर आउने प्रश्नहरु, लामो उत्तर आउने प्रश्नहरु, समस्यामूलक प्रश्न र संविधान तथा ऐन कानून सम्बन्धी प्रश्न हुनुपर्ने र तिनीहरुको अङ्क भार पनि फरकफरक पारिएको छ ।

(ग) प्रश्नपत्र निर्माण तथा मोडरेशन ः शिक्षा विषयमा विशेषज्ञता भएका दक्ष, अनुभवी विशेषज्ञ, शिक्षाविद्, प्राध्यापक तथा शिक्षकमध्ये छनौट गरी निर्धारित पाठ्यक्रम तथा ग्रिडका आधारमा पूर्ण गोप्यताका साथ प्रश्नपत्र तयार गर्न लगाइन्छ । एकै तह र विषयका धेरै समानान्तर सेट प्रश्न तयार भएपछि उल्लिखित विषयका विशेषज्ञहरुबाट मोडरेशन गरी अन्तिम रुप दिइन्छ । सिलबन्दी गरी गोप्यताका साथ राखिन्छ ।

(घ) नमूना प्रश्नपत्र र मार्किङ स्कीम ः तहगत र विषयगत रुपमा १।१ सेट नमूना प्रश्न र परीक्षामा प्रयोग भएको प्रश्नको उत्तरकुञ्जिका ९ःबचपष्लन क्अजझभ० तयार गरिन्छ । 
 

२. परीक्षाको प्रयोगका लागि प्रश्नपत्रको छनौट ः

अध्यक्षले उपलव्ध विभिन्न विषय र तहको लागि आवश्यक पर्ने सेट रेण्डम तरीकाले छनौट गरी परीक्षा हुने समयभन्दा केही दिन वा घण्टा अगाडि छनौट गरी सिमित व्यक्तिबाट छपाई, सिलबन्दी गरी केन्द्रमा पठाइन्छ ।

३. केन्द्र निर्धारण र परीक्षा सञ्चालन ः

शान्ति सुरक्षा र स्थानको उपयुक्तता हेरी तोक्ने र परीक्षा सञ्चालन समिति तोक्ने तथा अन्य परीक्षाको प्रक्रिया अनुसार केन्द्राध्यक्ष, सहायक केन्द्राध्यक्ष, निरीक्षक र सुरक्षा गार्ड आदि रहने व्यवस्था छ । परीक्षा केन्द्र रहेका स्थानका प्रशासक, सुरक्षा निकाय प्रमुख, क्षे.शि.नि., जि.शि.का. प्रतिनिधिबाट केन्द्रको सुपरीवेक्षण गर्ने व्यवस्था रहेको छ । उत्तरपुस्तिका प्याकिङ र सिलबन्दी ः परीक्षा केन्द्रमा नै उत्तरपुस्तिका गणना गरी प्याकिङ गर्ने र सिलबन्दी गरिन्छ । छिटो साधनद्वारा आयोगमा पठाउने व्यवस्था गरिएको छ ।

४. उत्तरपुस्तिका कोडिङ ः

आयोगका सदस्यको रोहवरमा पहिलो कोडिङका लागि परीक्षा सञ्चालनमा संलग्न नभएका कर्मचारी वा अन्य कुनै कार्यालयका अधिकृत कर्मचारीको सहयोगमा उत्तरपुस्तिकाको पहिलो कोड हालिन्छ । दोश्रो कोड पहिलो कोड नहानेका व्यक्तिबाट दोश्रो कोड हान्ने र उत्तरपुस्तिकाबाट अर्धकट्टी च्याती सिलबन्दी गरी राखिन्छ ।

५. उत्तरपुस्तिका परीक्षण तथा सम्परीक्षण ः

शिक्षा क्षेत्रमा अनुभव भएका प्राध्यापक, श्रेष्ठ शिक्षक तथा अधिकृत कर्मचारीहरुको रोष्टर तयार गरिएको हुन्छ । आयोगका अध्यक्ष तथा सदस्यको आदेशमा परीक्षक नियुक्त गरी उत्तरपुस्तिका परीक्षणको निम्ति आयोगमा आमन्त्रण गरिन्छ । आयोगको रेखदेख र नियन्त्रणमा निर्धारित उत्तरकुञ्जिकाको आधारमा उत्तरपुस्तिका परीक्षण सम्पन्न भएपछि श्रेष्ठ विशेषज्ञबाट सम्परीक्षण गराइन्छ । सम्परीक्षण प्रत्येक उ.पु. ठीकसंग परीक्षण भएको छ, छैन हेरिन्छ र सामान्य त्रुटी भएमा सच्याउने र गम्भिर त्रुटी भएमा सम्बन्धित परीक्षकलाई पुनः परीक्षण गर्न लगाइन्छ ।

६. प्राप्ताङ्क कम्प्यूटरमा इन्ट्री ः

कोड अनुसार मार्कस्लिपमा भएको अङ्क कम्प्यूटरमा इन्ट्री गरी न्यूनतम उत्तीर्णाअङ्क वा रिक्त दरबन्दीको संख्याको अनुपातमा लिखित परीक्षामा उत्तीर्ण हुने उम्मेदवारको योग्यताक्रमको तालिका तयार गरिन्छ ।

७. प्राप्ताङ्क इन्ट्री रुजु ः

कम्प्यूटरमा इन्ट्री गरिएको प्राप्ताङ्क प्रथम पटक मार्कस्लिपसंग भिडाइ हेरी केही त्रुटी भए सच्याइन्छ । पुनः सच्याएको इन्ट्री रुजु गरिन्छ । योग्यताक्रम तालिकाको रुजु गरी त्रुटी भए सच्याइन्छ । त्रुटी सच्चिएको छ,छैन हेरिन्छ र अनितम रुप दिइन्छ । नतिजाको निम्ति कोडबाट र रोल नं. बाट डिकोड गरिन्छ । डिकोड कोडसंग भिडाइ रुजु गरी अनितम रोल नं. अनुसार नतिजा प्रकाशनको निम्ति तयार गरिन्छ ।

८. अन्तर्वार्ता ः

अन्तर्वार्तालाई निष्पक्ष बनाउन क्षेत्रीय निर्देशकको संयोजकत्व वा जिल्ला भए जि.शि.अ.को अध्यक्षतामा एक समन्वय समिति गठन गरिन्छ । समन्वय समितिले दक्ष प्राध्यापक तथा शिक्षा विशेषज्ञलाई गोप्य रुपमा आमन्त्रण गरी ३।३ जनाको समूह बनाइन्छ । अन्तर्वार्ता लिने व्यक्तिहरुको संख्याको हिसावले समूह बनाइ अन्तर्वार्ता लिनुभन्दा पहिलो गोलाप्रथाद्वारा समूह तोकिन्छ । अन्तर्वार्तामा अधिकतम अङ्क दिन र न्यूनतम अङ्क दिन पुष्ट्याइ लेख्नुपर्ने र ३ जनाको अङ्क औसत कायम गर्ने प्रावधान रहेको छ । छुट्टाछुट्टै व्यक्तिले गरेको मूल्याङ्कन तत् स्थानमा सिलबन्दी गरी आयोगमा पठाइन्छ ।

९. नतिजा प्रकाशन ः

परीक्षार्थीको विवरण साथ अन्तर्वार्ताबाट प्राप्त अङ्क र लिखित परीक्षामा प्राप्त गरेको अङ्क कम्प्यूटरमा इन्ट्री गरिन्छ । डिकोड गरी नाम ठेगाना समेतको नतिजा तालिका तयार पारिन्छ । तेश्रो चरणसम्म आयोगका सदस्यहरुबाट रुजु गरी पदसंख्या अनुसार योग्यताक्रमले मुख्य उम्मेदवार र वैकल्पिक उम्मेदवार छुट्याइन्छ । नतिजा प्रकाशनको निम्ति रोल नं., नाम सहितको तालिका तयार गरी आयोगबाट निर्णय गरी सूचना प्रकाशनको निमित् पठाइन्छ ।

१०. नियुक्तिको सिफारिश तथा नियुक्ति लिने प्रक्रिया ः

नतिजा प्रकाशन भएपछि नियुक्तिको लागि जिल्लाहरुमा रोल नं., नाम समेतको मुख्य र वैकल्पिक उम्मेदवारको सिफारिश पठाउने काम गरिन्छ । जिल्लाले ३० दिनको सूचना जारी गरी नियुक्ति दिने व्यवस्था गरिएको छ । ३० दिनभित्र मुख्य उम्मेदवारले नियुक्ति नलिएमा वा नियुक्ति लिइ १ वर्षभित्र उक्त पदबाट राजीनामा वा अन्य कारणले छोडेमा वैकल्पिकको योग्यताक्रम अनुसारका व्यक्तिले नियुक्ति पाउनेछन् ।

११. आयोगको कानूनी आधार र कार्यविधि ः

शिक्षा ऐन, २०२८ तथा शिक्षा नियमावली, २०५८ अनुसार गठन भएको र काम कर्तव्य र अधिकार दिइएको छ । आयोगले शिक्षा ऐन तथा नियमावलीको अधिनमा रही शिक्ष सेवा आयोग नियमावली, २०५८ र शिक्षक सेवा आयोग कार्यविधि, २०५९ को व्यवस्था भएको छ ।

१२. सुझाव तथा राय परामर्श दिने काम ः

शिक्षकको सेवा शर्त सुविधा सम्बन्धमा नेपाल सरकार तथा शिक्षा  मन्त्रालयलाई सुझाव तथा रायपरामर्श दिने काम हुन्छ ।

१३. वार्षिक प्रतिवेदन पेश गर्ने ः

आयोगले प्रत्येक वर्ष सम्पादन गरेका काम र प्रगति समेतको वार्षिक प्रतिवेदन शिक्षा  मन्त्री समक्ष पेश गर्नुपर्ने व्यवस्था रहेको छ ।